Akademik Terimler Sözlüğü

Ana Bilim Dalı (ABD): Ana bilim dalı, biribirine yakın bilim dallarını kapsayan, eğitim, uygulama ve araştırma faaliyetlerinin yürütüldüğü birimlerdir. Üniversitelerde bölümlerin uzmanlık dallarına verilen isimlerdir.

Akademik Takvim: Üniversitelerin uyguladığı yıllık takvimdir. Sınavlar tarihleri, kayıt dönemleri, akademik etkinlikler vb yer alır.

Akademik Yarıyıl: Akademik yıl bir eğitim yılını (iki sömestr), akademik yarıyıl bir eğitim dönemini kapsar. Her bir dönem (sömestr) akademik yarıyıl olarak kabul edilir.

ALES: Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı (ALES). Türkiye’de, bir lisansüstü eğitimi programında öğrenim görmek; ya da yükseköğretim kurumlarında öğretim görevlisi, okutman, araştırma görevlisi kadrolarına atanabilmek için ALES’e girmek ve başarılı olmak gerekmektedir.

Bachelor of Science(BS, BSc): Fen Fakültesi lisans derecesi. Avrupa Birliği ülkelerinde liseden sonra 3 yıl, Türkiye’de ise 4 yıllık eğitimin ardından edinilir.

Bachelor of Education (BEd): Eğitim Fakültesi lisans derecesi

Bachelor of Engineering(BE): Mühendislik Fakültesi isans derecesi

Bachelor of Fine Arts(B.F.A): Güzel Sanatlar Fakültesi lisans derecesi

Bachelor of Music (B.M): Müzik doktorundan önceki akademik ünvan

Bilim Dalı: Üniversitelerde bölümlerin alt bilim veya uzmanlık dalları. Disiplin olarak da adlandırılır.

Bilim Sınavı:: Yüksek lisans veya doktora programlarına başvuran öğrencilerin, programla ilgili genel bilgilerin test edildiği ve genellikle yazılı olarak uygulanan sınava verilen addır.

Bilimsel Hazırlık: Lisans, Yüksek Lisans, Doktora veya Sanatta Yeterlik programlarında adayların eksikliklerini gidermek amacıyla uygulananan, esas eğitim süresine dahil olmayan programlardır.

Bölüm: Üniversitelerin eğitim – öğretim, bilimsel araştırma ve uygulama birimidir.

Çift Anadal: İki farklı bölüm (lisans programı)’nın aynı anda yürütülmesi.

Danışman: Ders seçimi veya tez (yüksek lisans tezi, doktora tezi) çalışması dönemlerine rehberlik etmek üzere görevlendirilen öğretim elemanı.

Doçent: Profesörden önceki basamakta bulunan öğretim üyesi. Özgün, bilimsel çalışmalar yapmak ve sınavlarda başarılı olmak gerekmektedir.

Doktora: (Ph.D.) Bir lisans veya yüksek lisans programını bitirdikten sonra ilgili bilim dalında sınav ve bilimsel bir eserle erişilen derecedir. Doktora programı, lisansın eğitiminin ardından yapıldığında en az 6 dönemi, yüksek lisansın ardından yapıldığı taktirde ise en az 4 dönemi kapsar.

e-Learning: Öğrenci ile öğretmenin fiziksel olarak aynı ortamda oldığı, teknolojik imkanlarla gerçekleştirilen eğitim türüdür.

Enstitü: Birbiriyle ilgili bilim dallarından oluşan ve yüksek lisans düzeyinde eğitim veren bir yükseköğretim kurumudur.

Eş Danışman: Tez çalışması yaparken kimi durumlarda atanan ikinci danışmandır.

Fakülte: Üniversiteye bağlı olarak lisans düzeyinde eğitim, bilimsel araştırma ve yayın yapan; kendisine birimler bağlanabilen yükseköğretim kurumudur.

GMAT: Graduate Management Admission Test. İşletme dalında Master Programı (MBA) olan 131 okulun oluşturduğu Graduate Management Admission Council (GMAC) tarafından yönlendirilen ve Educational Testing Service (ETS) tarafından gerçekleştirilen; öğrencinin sözel, sayısal ve analitik yeteneklerini ölçmeyi amaçlayan bir sınavdır.

GPA: Grade Point Average.  Ağırlıklı not ortalaması. GPA, öğrencinin bir dönemde aldığı derslerden sağladığı toplam kredinin, aldığı derslerin kredi saat değerleri toplamına bölünmesi ile hesaplanır.

GRE: Graduate Record Examinations. Amerika’da lisansüstü eğitim almak isteyen öğrenciler için düzenlenmiş bir sınavdır (İşletme bölümü hariç). Türkiye’de de bu sınava girebilirsiniz. Bazı üniversiteler ALES  sınavı yerine GRE sonuçlarını da kabul etmekteler.

IELTS: International English Language Testing System. İngilizce’nin geçerli olduğu ortamlarda eğitim almak isteyen adayların İngilizce dil seviyesini ölçmek için hazırlanmış bir sınavdır. IELTS Türkiye’de, İstanbul, Ankara ve İzmir’de uygulanır. Sınav başvuruları sadece British Council İstanbul ofisinden yapılmaktadır.

İkinci Öğretim: Bazı üniversitelerde normal örgün, önlisans ve lisans programlarının eşdeğerinde, örgün eğitim saatleri dışında (akşam saatlerinde) yürütülen, kayıt yaptıran öğrencilerden daha yüksek öğrenim harcı öderler.

Konservatuvar: Müzik ve sahne sanatlarında eğitim veren yükseköğretim kurumudur.

KPDS: Kamu Personeli Yabancı Dil Sınavı. ÖSYM tarafından, Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere senede iki kez yapılır. 

Lisans: Yüksek öğretime dayalı (Türkiye’de) en az sekiz sömestrlık (4 yıl) eğitim programıdır. Lisans düzeyinde örgün, açık ya da uzaktan eğitim verilebilmektedir.

Lisansüstü: Yüksek lisans, doktora ve tıpta uzmanlık eğitimlerini kapsar.

MA: Master of Arts.  Sosyal bilimler yüksek lisansı.

Master: Yüksek lisansın İngilizce karşılığıdır.

MBA: Master of Business Administration. Türkiye’de işletme yüksek lisans programına verilen isimdir. Çalışanlara yönelik MBA programlarına, Executive MBA, (kısaca EMBA), uzaktan eğitim teknolojisi ile verilen MBA programına ise e-MBA denir.

Meslek Yüksekokulu: Belirli mesleklere yönelik ara insangücü yetiştirmeyi amaçlayan 2 yıllık eğitim veren bir yükseköğretim kurumudur.

MSc – MS: Master of Science. Fen bilimleri yüksek lisansı

Okutman: Eğitim süresince tüm öğretim programlarında ortak zorunlu ders olarak belirlenen derslerden birini (örneğin İnkilap Tarihi, İngilizce) okutan veya uygulayan öğretim elemanıdır.

Öğretim Görevlisi: Belli bir alanda çalışmaları ile tanınmış ve üniversitelerde ders vermek üzere görevlendirilen akademik personel.

Öğretim Üyesi: Profesör, doçent ve yardımcı doçentler öğretim üyelerine verilen ünvan.

Öğretim Yardımcıları: Yükseköğretim kurumlarında belli süreler için görevlendirilen araştırma görevlileri, uzmanlar, çeviriciler ve planlamacılardır.

Önlisans: Ortaöğretime dayalı dört yarı yılı kapsayan ve ara insangücü yetiştirmeyi amaçlayan yani lisans öğretiminin ilk kademesini oluşturan yükseköğretimdir.

Örgün Eğitim: Öğrencilerin eğitim süresince ders ve uygulamalara devam etme zorunluluğunun bulunduğu öğretim türüdür.

Özel Eğitim: Özel eğitime ihtiyacı olan (engelli, yetersiz veya üstün zekalı) bireylere eğitim vermek için özel olarak eğitilmiş personel, farklılaştırılmış eğitim programı ve yöntemleri ile bu kişilere uygun ortamlarda sürdürülen eğitim.

Ph.D.: Doctor of Philosophy. Doktora derecesi almaya hak kazananlara verilen ünvan.

Postgraduate: İngilizce’de, doktoradan sonraki çalışmaları kapsayan sürece verilen isimdir.

Profesör: Üst düzeyde araştırma, eğitim ve yönetim faaliyetlerinde bulunan ve en yüksek düzeydeki akademik unvana sahip kişidir.

Program: Akademik birimlerin uyguladıkları öğretim faaliyetidir. Programlar önlisans, lisans, yükseklisans ve doktora düzeyinde açılabilir. ÖSYM kılavuzunda belirtilen önlisans ve lisans programlarının bir kısmı fakülte düzeyinde (tıp, hukuk, ilahiyat) bir kısmı bölüm düzeyinde (psikoloji, sosyoloji) önemli bir bölümü ise anabilim dalı düzeyinde yürütülen programlardır.

Referans Mektubu: Letter of Recommendation. Öğretim üyelerinin, öğrencilere dair yazdıkları tanıtıcı mektuptur. Yüksek lisans başvuruları için genelde 2 farklı öğretim görevlisinden referans mektubu almanız istenir.

Senato: Üniversitelerde rektörün başkanlığında, rektör yardımcıları, dekanlar ve fakülte kurullarınca üç yıl için seçilecek öğretim üyeleri ile rektörlüğe bağlı enstitü ve yüksekokul müdürlerinden oluşur.

Tez: Bilimsel yöntemde belli ön bilgilere dayanılarak, henüz kanıtlanmamış fakat mevcut bilgilerle mantıksal olarak çelişmeyen, bilimsel araştırma sürecinde doğrulanmaya çalışılan düşüncelerdir.

Tezli Yüksek Lisans: Tamamlama süresi 4 yarıyıl olan iki yarıyılı ders, iki yarıyılı tez çalışmasıyla geçen yüksek lisans programı.

Tezsiz Yüksek Lisans: Üç yarıyıldan oluşan, tez hazırlanmadan bitirilen yüksek lisans programı.

Tıpta Uzmanlık: Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen esaslara göre yürütülen, en az 4 yıl süren, tıp doktorlarına belirli alanlarda uzmanlık sağlamayı amaçlayan bir yükseköğretimdir.

Transkript: Üniversite eğitimi sırasında alınan dersleri, bu derslere ait başarı notlarını ve genel ağırlıklı başarı notunu gösteren belgedir.

Undergraduate: Lisans eğitimi.

Üniversite: Yükseköğretim kurumlarının temel birimi olan üniversite, kendisine bağlı fakülte, yüksekokul, konservatuvar, meslek yüksekokulları ve enstitülerle bunların alt bölümlerinden oluşmaktadır.

Uzaktan Eğitim: Öğrenci ile öğretmenin fiziksel olarak aynı ortamda olmamadığı durumunda kullanılan eğitim teknolojisidir.

ÜDS: Üniversiteler arası Kurul Yabancı Dil Sınavı.  Doçentlik Sınav Yönetmeliği uyarınca, doçent adaylarının gireceği merkezi bir sınavdır.

Yardımcı Doçent: Doktora çalışmalarını başarıyla tamamlamış, tıpta uzmanlık veya belli sanat dallarında yeterlik belge ve yetkisini kazanmış kişiye verilen akademik unvan.

YÖK: Yüksek Öğretim Kurulu. Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim, öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını, geliştirmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile kurulmuş olan kurum.

Yüksek Lisans: Master. Bir lisans öğretimine dayalı en az iki yarı yıl süren 12 kredilik eğitim ve alanla ilgili araştırmanın sonuçlarını ortaya koyacak bir tez gerektiren yükseköğretimdir.

Yüksekokul: Belli bir mesleğe yönelik eğitime ağırlık veren, bir fakülteye veya doğrudan rektörlüğe bağlı olan yükseköğretim kurumudur.

Yükseköğretim: Ortaöğretime dayalı ve en az dört yarı yılı kapsayan her kademedeki eğitime verilen genel addır. Yükseköğretimde önlisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde eğitim yapılmaktadır.